زیست شناسی دوره پیش دانشگاهی

زیست شناسی

دوره پیش دانشگاهی

رشته ی علوم تجربی

دستگاه تولید مثل در دختران و کارکرد و مشکلاتی که میتواند برای آن پیش بیاید

موجودات زنده همگی قابلیت تولید مثل دارند و همین موضوع عامل بقای نسل آنهاست. دستگاه تناسلی به همین منظور در بدن موجودات زنده تعبیه شده است. دستگاه تناسلی تنها دستگاهی از بدن است که برای زندگی خود فرد حیاتی نیست امّا برای بقای نسل لازم است. در فرآیند تولید مثل انسان دو سلول جنسی یا گامت نقش دارند: گامت مردانه که اسپرم نامیده می‌شود و گامت زنانه که تخمک نام دارد.

اسپرم توسط دستگاه تناسلی مردانه و تخمک توسط دستگاه تناسلی زنانه تولید می‌شوند. اسپرم در حین فعالیت جنسی در اثر انزال از طریق آلت مردانه وارد دستگاه تناسلی زنانه می‌شود. اسپرم در داخل واژن شنا کرده و وارد رحم می‌شود و خود را به لوله‌های فالوپ یا لوله‌های رحمی می‌رساند. تخمک نیز از تخمدان زن آزاد می‌شود و وارد لوله های  رحمی (فالوپ) می شود. اسپرم و تخمک در این محل با یکدیگر برخورد می کنند. اسپرم وارد تخمک می شود و آنرا بارور می کند و لقاح حاصل می شود که نتیجة آن تشکیل سلول تخم است که می‌تواند به یک نوزاد تبدیل شود. بنابراین همکاری مرد و زن برای تشکیل تخم و در نتیجه حامله شدن زن لازم است. زن با وجود اینکه سلول تخم را تا بزرگ شدن و تبدیل شدن به یک نوزاد کامل در درون رحم نگه می‌دارد ولی همانطور که گفته شد برای باردار شدن نیازمند اسپرم مردانه است

نقش مرد در تولید مثل

ماهیت و اساس تولید مثل ترکیب یاخته های جنس مذکر و مؤنث یعنی پیوند اسپرم با تخمک است. پس وظیفه مهم دو جنس این است که یاخته های جنسی لازم را تولید کنند. وظیفه مرد نه تنها تولید اسپرم است. بلکه باید آن را به جائی برساند که با سلولهای جنسی مؤنث ترکیب شود. در انسان اندامهایی وجود دارند که در اثر تماس جسمی (جنسی) اسپرم را به تخمک می رسانند تا تخم بارور شود. چون وظیفه اسپرم رسانی به واژن (مهبل) به عهده آلت تناسلی می باشد.
مایع منی : مایع منی به ماده ای گفته می شود که در هنگام انزال از مرد خارج می شود عنصر اصلی سازنده این متایع اسپرم است. البته این فرآیند توسط غدد دیگر جنسی تکمیل می شود مثل پروستات و کیسه های منی.
بیضه ها: اسپرم در بیضه ها که غدد جنسی مرد هستند ساخته می شود. دو بیضه چپ و راست وجود دارد که هر دو در محلی به کیسه بیضه مستقر هستند. این کیسه در پشت آلت تناسلی مرد آویزان است.
آلت تناسلی: این قسمت وسیله ای است برای رساندن اسپرم (منی) به واژن برای بارور شدن. آلت از چند قسمت تشکیل شده است: تنه(شافت) و سر(که شمال سوراخی است برای خروج منی) کل آلت نیز با پوست شلی پوشیده شده است. پوست سر آلت تناسلی به پوست حشفه موسوم است که در هنگام ختنه کردن برداشته می شود. قسمت سر و زیر آلت تناسلی رشته های عصبی می باشند که فوق العاده نسبت به تحریکات جنسی حساس هستند.
این عضو به صورت استوانه ای شکل می باشد که از سه بافت تو در تو تشکیل شده است. این بافتها اسفناجی شکل هستند، در واقع آنها حاوی میلیونها فضای خالی می باشند که در زمان تحریک جنسی توسط خون پر می شوند و باعث برانگیختگی آلت جنسی می گردند. پوست آلت هم شل و کاملاً ارتجاعی می باشد. کارآیی این عضو محتاج فعالیت بیضه ها می باشد.

کیسه بیضه ها(Scortum ):
این عضو از بسیاری از مخازن خون و اسپرم تشکیل شده و در واقع کار اصلی آن تنظیم حرارت بیضه ها می باشد. به طور معمول در آقاایان دو بیضه وجود دارد که فوق العاده حساس می باشند. کیسه بیضه از ماهیچه هایی تشکیل شده که در هنگام گرما شل شده و بین بیضه و بدن فاصله می اندارند و در هنگام سرما هم جمع شده و بیضه ها را به بدن می چسبانند.

تولید مثل و تمایل جنسی

تولید مثل به جریانی گفته می شود که طی آن اسپرم باید داخل تخمک نفوذ کند و پس از طی مراحل تبدیل به جنین و در نهایت منجر به تولید نسل گردد.
تمایل جنسی
محققان علت اصلی تمایل جنسی را تحریک انسان برای تولید مثل می دانند و حتی برخی معتقدند که انسان های اوّلیه به طور غریزی- نه به خاطر لذت بردن از عمل مقاربت- آمیزش می کردند تا اینکه پس از پیشرفت تمدن عمل آمیزش از حالت فطری در آمده و به صورت نیاز روانی در آمده است. در هر صورت امروزه تمایلات جنسی را مثل تمایل به غذا می دانند و معتقدند همانطوری که انسان باید به غذا اشتهای خوبی داشته باشد، تمایلات جنسی اش نیز باید خوب باشد. برخی از اوقات اتفاقی می افتد که باعث تمایلات جنسی می شود. این اتفاقات دو نوع می باشند که یکی مربوط به ذهن می شود (مثلاً پدر و مادرها بچه ها را در سنین پائین ارتباط جنسی ترسانده اند و در بزرگسالی این موضوع حالت روانی پیدا کرده است) و در بعضی اوقات مشکلات روانی دیگر، مثل افسردگی باعث پائین آمدن شدید تمایلات جنسی می شود و از همه مهمتر دوست نداشتن همسر می باشد. اگر میزان علاقه پائین باشد تأثیر مستقیمی بر روی رغبت زوج در تماس خواهد شد.

هر گونه مشکلی که برای زوج مشغله ذهنی ایجاد کند (مانند مشکلات اجتماعی، اقتصادی و یا دعواهای خانوادگی) باعث بروز تمایلات جنسی خواهد شد. داشتن روابط جنسی صلح آمیز با همسر راه حل خیلی از مشکلات خواهد بود. عامل دیگری که باعث پائین آمدن شدید تمایلات جنسی می شود، مشکلات فیزیکی است مانند بیماریهای دیابت، سل و هر چیزی که جسم را مشغول کند و یا درمانهایی که بر روی سیستمهای هورمونی تأثیر گزار باشد.

نقش اندازه بیضه ها در تولید مثل

یضه ها دستگاه اصلی اسپرم سازی جنس مذکر می باشد. کوچکی بیش از اندازه آنها در فعالیت این دستگاه تاثیر منفی می گذارد ولی همچنان قدرت تولید مثل را دارند و اگر خیلی کوچک باشند کلا عمل اسپرم سازی متوقف گردیده و فرد عقیم می گردد. کوچک بودن بیضه ها با داروهای هورمونی خاص قابل درمان می باشد.
بزرگ بودن بیضه ها نشان اسپرم سازی قوی است ولی در زمان عمل جنسی تاثیری ندارد.

کمبود تستوسترون در آقایون

اگر می خواهید قوه ی مردانگی شما همیشه در اوج باشد، لازم است که تستوسترون یا آندروژن بدنتان همیشه به میزان کافی وجود داشته باشد چون این هورمون ها مسئول رشد طبیعی آلت جنسی مردانه و حفظ صفات ثانویه جنسی هستند. اگر میزان این هورمونها در بدنتان کافی نباشد، شما احساس اضطراب، افسردگی و گیجی خواهید کرد و میل جنسیتان نیز کاهش می یابد. کمبود تستوسترون همچنین باعث انحطاط حجم عضلانی و قدرت جسمی شده و چربی نواحی بالاتنه و شکم را نیز افزایش می دهد.
کمبود آندروژن نیز زمانی اتفاق می افتد که بافت های بدن برای کارکرد طبیعی خود، به میزان کافی در معرض آندروژن و تستوسترون قرار نمی گیرند. البته با درمان جایگزین تستوسترون (TRT) برای افرادی که سطح تستوسترون بدنشان پایین تر از حد نرمال است، هنوز جای امیدواری هست.

چه کسانی در خطر ابتلا هستند؟

با اینکه مردان جوان زیاد دچار کمبود تستوسترون نمی شوند، ایجاد حالت های خاص که باعث توانایی بدن برای تولید تستوسترون را مختل می کند، ممکن است در هر سنی مردان را گرفتار کند. در واقع، تقریباً یک در دویست نفر از مردان زیر 60 سال از کمبود آندروژن رنج می برند.
میزان تستوسترون بدن مردان، معمولاً با بالا رفتن سن کاهش می یابد. این مشکل از سن 40 سالگی شروع شده و هر سال تقریباً %0.3 از میزان تستوسترون بدن را کاهش می دهد. اینطور برآورد شده است که حدود %20 از مردان بالای 60 سال با کاهش تولید آندروژن مواجه می شوند که این خود برای ابتلا به کمبود آندروژن کافی است.
هنوز بحث هایی پیرامون ایجاد یائسگی در مردان سالخورده، البته بسیار تدریجی تر از زنان، وجود دارد که در حال بررسی است. و همچنان این سوال بی پاسخ مانده که آیا این کاهش میزان تستوسترون باید مورد درمان قرار گیرد یا اینکه فقط در موارد حاد باید از درمان TRT استفاده نمود. اما پاسخ این سوالات هرچه که باشد، حتی اگر پزشکتان تشخیص داد که شما مبتلا به کمبود تستوسترون یا آندروژن هستید، من می گویم که TRT تنها راه چاره برای شما نیست.

تشخیص
برای تشخیص اینکه آیا دچار کمبود هستید و چه عواملی باعث آن شده است، پزشک با آزمایش خون میزان تستوسترون خون شما را اندازه گیری می کند. پزشکان گاهی علاوه بر اندازه گیری میزان تستوسترون، میزان پرولاکتین بدن را نیز اندازه گیری میکنند تا اطمینان یابند غده ی هیپوفیز شما به درستی کار می کند. آزمایشات مجدد خون، مثل سِرُم FSH، LH و آزمایش تیروئید نیز گاهی مورد نیاز است.
میزان نرمال تستوسترون باید بین 250 تا 800 نانوگرم در هر یکدهم لیتر خون باشد. البته این میزان فرد به خاطر شرایط روز، فصل و میزان فعالیت متفاوت خواهد بود. بنابراین پزشک برای تشخیص کامل و صحیح، آزمایشات کلی را برای بدن انجام خواهد داد.
راه هایی وجود دارد تا بتوانید خودتان میزان تستوسترون بدنتان را تشخیص دهید. کیت های آزمایشی به شما امکان می دهند تا بتوانید میزان موجود تستوسترون خونتان را تشخیص دهید. فقط کافی است نمونه ای از بزاق دهانتان را به آزمایشگاه بفرستید تا پزشکان با انجام آزمایشاتی بر روی آن عدم توازن هورمون ها در سیستم بدنتان را تشخیص داده و راه حل هایی برای نرمال کردن سطح تستوسترون بدنتان به شما پیشنهاد کنند.

عوامل ابتلا
عوامل دخیل در ایجاد کمبود آندروژن عبارتند از:

• برخی درمانها، به ویژه آندسته از درمانهایی که برای رفع افسردگی یا اختلالات روانی صورت می گیرد.
• شیمی درمانی یا پرتودرمانی برای درمان سرطان که موجب آسیب رسیدن به آلت جنسی می شود.
• بیماریهای مزمن
• بدکاری غده ی هیپوفیز (غده ای در مغز که ماده ای ترشح می کند که تولید هورمون از مغز به بیضه را تنظیم می کند.)
• هموکروماتوز (بالا بودن میزان آهن بدن)
• هیپوگونادیسم (زمانیکه بیضه قادر به تولید میزان کافی تستوسترون، اسپرم یا آندروژن نیست)
• بیماری های التهابی مثل سارکوئیدوز (حالتی که موجب جراحت یا عفونت آلت جنسی می شود)
• بیماری هایی مثل ایدز که به سیستم ایمنی بدن صدمه میزند.
• استرس زیاد که بر سیستم کلیوی فشار وارد می کند.

علائم بیماری
تشخیص کمبود تستوسترون فقط از طریق آزمایشات کامل توسط پزشک امکان پذیر است. اگر گمان می برید که به این مشکل دچار شده اید، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید. اما در این قسمت علائمی از این مشکل را برایتان معرفی می کنیم:

• مشکل نعوظ
• میزان کلسترول بالا (بالا بدون کلسترول یا فشارخون باعث سخت شدن رگها شده و این مسئله موجب می شود که جریان خون در آلت جنسی کافی نباشد و میزان تستوسترون پایین بیاید)
• چاقی بیش از حد به ویژه در قسمت های کمر
• افسردگی
• اضطراب و تشویش
• مشکل در تمرکز یا سایر مشکلات ذهنی
• پایین بودن میل و شهوت جنسی
• کاهش تراکم استخوان که منجر به پوکی استخوان می شود

TRT چیست؟
اگر متوجه شده اید که دچار کمبود آندروژن هستید، نگران نباشید، راه حل هایی برای رفع این مشکل وجود دارد. درمان جایگزین تستوسترون TRT برای مردانی که میزان کافی تستوسترون در بدن ندارند انجام می گیرد. این درمان معمولاً دراز مدت است و باید زمانی صورت بگیرد که این مشکل دقیقاً از نظر پزشکی با انجام آزمایشات هورمونی لازم به اثبات رسیده باشد.
تستوسترون به شکل قرص، ژل، کرم، و تزریقات درون عضلانی وجود دارد و همچنین قابل کاشت زیر پوست نیز هست. جذب تستوسترون داخل پوست از طریق ژل یا تزریق عضلانی (هر دو هفته) بهترین متدهای درمان TRT هستند. مصرف تستوسترون از طریق دهانی خوب جذب بدن نمی شود و احتمال خطر افزایش کلسترول و مشکلات قلب و کبد را بالا می برد.

آندروستندیون
گرچه آندروستندیون در بازار به عنوان راهی برای افزایش طبیعی تستوسترون شناخته شده است، ماده ای شبه استروئید—متابولیتِ DHEA و پیش ماده ی طبیعی تستوسترون می باشد. معمولاً بعنوان مکمل رژیمی استروئیدی برای تنظیم میزان تستوسترون شناخته شده است. و زمانیکه دوز زیادی از آن مصرف شود، ممکن تاثیرات مخربی مثل قوی شدن استروئیدهای آنابولیکی مثل تستوسترون داشته باشد.
گرچه ممکن است برای تحریک تولید آندروژن نیز کاربرد داشته باشد، اما نباید آنرا جایگزینی برای درمانهای استاندارد پزشکی دانست. از آنجا که این ماده یک مکمل است، توسط FDA ساخته نمی شود. کمپانی هایی که مکمل های استروئیدی تولید می کنند، معمولاً ادعاهای نادرستی دارند و باید بدانید که اطلاعات کمی از تاثیرات طولانی مدت این مواد شناخته شده است. اگر نیازمند درمان جایگزین تستوسترون TRT هستید، فقط به درمانها، داروها و تجویزات پزشک معلجتان اطمینان کنید.

عوارض جانبی TRT
حتی اگر دوز مصرفی تستوسترون نیز کافی باشد، ممکن است این درمان عوارض جانبی برای شما ایجاد کند. گفته شده است که TRT درمانی دراز مدت است، به همین خاطر متخصصان هنوز در حال بررسی عوارض احتمالی آن هستند. برخی عوارض جانبی احتمالی TRT شامل، حالت تهوع، نعوظ دائم، جوش پوستی، سردرد، افزایش قابل ملاحظه ی اشتها، تغییر مزاج، آسیب دیدگی احتمالی کبد، و ورم قوزک پا می باشد.

چه کسانی نباید از درمان TRT استفاده کنند؟
باتوجه به ترویج تبلیغات مربوط هورمون رشد انسان (HGH) و مکمل های تستوسترون بر روی اینترنت، استفاده از تستوسترون مصنوعی بسیار شایع و متداول گشته است. مصارف گزارش شده شامل ناباروری، افزایش انرژی یا کارایی ورزشی، درمان اختلال در نعوظ، و درمان کاهش میل جنسی می باشد. اما جالب است بدانید که اگر تستوسترون به شکل صحیح استفاده نشود، تاثیرات مخرب و عواقب خطرناکی خواهد داشت و برای همه ی مردان مناسب استفاده نیست.
برای مثال مصرف تستوسترون برای مردانی که مبتلا به کلسترول بالا، بیماری های قلبی، یا سرطان پروستات هستند یا آنها که در معرض ابتلا به سرطان پروستات هستند، به هیچ وجه مجاز نیست. ثابت شده است که مصرف تستوسترون انواع خاصی از سلول های سرطانی در غده ی پروستات را در افراد مستعد فعال می کند، بنابراین به همه ی مردانی که قصد استفاده از این درمان را دارند توصیه می شود که قبل از شروع درمان، آزمایش کامل سرطان پروستات را انجام دهند.

پرسش و پاسخ
برای درک بهتر خوانندگان، در این قسمت سوالات متداول شما را پاسخ می دهیم:

۱- آیا مصرف زیاد تستوسترون موجب پرخاشگری می شود؟
بله، مصرف میزان زیاد تستوسترون باعث می شود فرد دمدمی مزاج، بدخلق و پرخاشگر شود.

۲- آیا تستوسترون همان اسپرم است؟
خیر. تستوسترون هورمونی است که توسط بیضه تولید می شود و مسئول رشد صفات جنسی ثانویه در مردان است. بیضه ها دو کارکرد اصلی دارند: ساخت، رشد و دفع اسپرم و همچنین ترشح تستوسترون. اسپرم درواقع سلول جنسی یا تناسلی مردان است که رشد آن از طریق تغییر هورمونهایی که تستوسترون تولید می کنند مقدور است. این اسپرم است که موجب حامله شدن زنها می شود، اما تستوسترون موجب شهوانی شدن آنها می شود.

۳- آیا استروئید می تواند جایگزینی برای تستوسترون باشد؟
استروئیدهای آنابولیک هورمون هایی هستند که به صورت مصنوعی ساخته میشوند و تقریباً مشابه آندروژن می باشند. همانطور که قبلاً ذکر کردیم، قویترین آندروژن، تستوسترون است. اما، در درمان جایگزین تستوسترون TRT ممکن است از استروئیدهای مختلفی استفاده شود. همه ی مواد مشابه هورمون استروئید هستند، اما همه ی استروئیدها خاصیت پزشکی و موارد مصرف یکسانی ندارند.

آزمایش تستوسترون
اگر تصور می کنید که دچار کمبود تستوسترون هستید، باید کاری برای درمان آن انجام دهید: قبل از هرچیز باید آزمایش خون و آزمایشات لازم دیگر را انجام دهید. مطمئناً هیچ مردی دوست ندارد صفات ثانویه جنسی خود را از دست داده و مثل خانم ها جلوه کند....پس باید کاری برای جلوگیری از آن انجام دهید. امیدوارم مطالب این مقاله کمک کرده باشد تا درک بهتری از این مشکل پیدا کنید.

تولید مثل رویشی در جانوران

این نوع تکثیر در جانوران بیشتر به صورت جوانه زدن ، قطعه قطعه شدن و نوپدیدی انجام می‌گیرد. نمونه جوانه زدن در جانورانی مثل اسفنجها و هیدرها دیده می‌شود. در نمونه‌های دیگر ، تکثیر ممکن است با قطعه قطعه شدن یعنی تبدیل خودبخود پیکر جاندار به دو یا چند قسمت ، انجام گیرد. سپس هر یک از قطعه‌های جدا شده از پیکر والد به جانداری کامل ، تبدیل می‌شود. جانورانی مانند شقایق دریایی و انواع زیادی از کرمها به این روش تکثیر حاصل می‌کنند.

روش دیگر تولید مثل غیر جنسی که شباهت زیادی به قطعه قطعه شدن دارد نوپدیدی است که در آن بخشی از پیکر جاندار بوسیله عوامل خارجی نه خودبخود ، از آن جدا می‌شود. برای مثال ، چند قطعه از کرم خاکی ، یک بازوی جدا شده ستاره دریایی ، یا توده‌ای از بافت هیدر یا مرجان ، هر کدام یک واحد زاینده موثری است که می‌تواند به جاندار جدیدی کاملی تبدیل شود. جانداری که چنینی بخشی از پیکرش جدا شده باشد، غالبا بخش از دست رفته را از نو پدیدی می‌آورد.

تولید مثل رویشی در باکتریها

یکی از روشها تکثیر باکتریها ، تکثیر بوسیله تقسیم دوتایی است. در این حالت ابتدا هسته به دو قسمت تقسیم می‌شود و هر قسمت آن در یک طرف باکتری قرار گرفته و سپس سیتوپلاسم دو قسمت می‌شود. در این حال دیواره از اطراف در فرورفتگی غشای سیتوپلاسمی داخل شده و بر اثر پیشرفت بهم متصل می‌شوند. سپس در وسط آن دیواره پدید می‌آید و آن را به دو قسمت تقسیم می‌کند. اگر تعدادی باکتری را در سطح یک محیط کشت سترون و جامد در اتوکلاو 37 درجه کشت دهیم پس از چند ساعت بر اثر رشد و نمو و تکثیر باکتریها ، توده‌ای قابل رویت بوجود می‌آید که آن را کلنی می‌گویند.

تولید مثل رویشی در جلبکها

در برخی نمونه‌های تک سلولی جلبکها ، تقسیم دوتایی دیده می‌شود. گاهی نیز سلول مادر به تقسیمات متعدد کوچکتر که در حقیقت اسپورها هستند تبدیل می‌شود و به همین علت ، سلول مادر اسپور را اسپورانژ و این طرز تکثیر را تکثیر اسپورولاسیون گویند. در جلبکهای چند سلولی تکثیر بطرز عادی و ساده ، غیر جنسی و از تقسیم جلبک به قطعاتی از بندها که شامل چند سلول است صورت می‌گیرد. به قطعات مزبور هارموگونی گفته می‌شود.

تولید مثل رویشی در قارچها

تولید مثل غیر جنسی در قارچها دارای صور گوناگون است. قطعه قطعه شدن ریسه‌های رویشی ساده‌ترین طرز تکثیر غیر جنسی است که هر قطعه آن شکل مستطیل داشته و اوئیدیوم نام دارد. تقسیم دوتایی سلولهای رویشی از دیگر روشهای تولید مثل رویشی در قارچها است. جوانه زدن مخصوص قارچهای تک سلولی است.

وقتی جوانه بزرگ شد و هسته و سیتوپلاسم آن معادل سلول مولد گردید، از پیکر مادر جدا می‌شود. تشکیل اسپور یکی دیگر از روشهاست. اگر اسپورها در شرایط مساعد برای رویش قرار بگیرند، به قارچ جدید تبدیل می‌شوند. بالاخره تشکیل کنیدی از دیگر روشهاست. کنیدیها ، توده‌های سیتوپلاسمی با یک یا چند هسته هستند که در خارج تال نوعی هاگ را بوجود می‌آورند. کنیدیها همانند قلمه در گیاهان عالی است.

تولید مثل رویشی در هپاتیکها

این روش تکثیر در هپاتیکها ، دارای سه حالت شناخته شده است.

• تکثیر با قطعه قطعه شدن تال یا ریسه مثلا در مارکانسیا ، ریسه دو شاخه می‌شود و هر شاخه می‌تواند زندگی مستقل داشته باشد.
• گاه بر اثر فعالیت یکی از سلولهای سطحی تال ، اندامی کیسه‌ای شکل که درون آن اجسام کوچکی به نام پروپاگول وجود دارد روی تال بوجود می‌آید. در شرایط مساعد در اثر رویش پروپاگول ، گیاه جدید حاصل می‌شود.
• قطعاتی از تال و یا قسمتهایی از پایه یا چتر نیز می‌توانند تال کاملی بوجود آورند.

تولید مثل رویشی در خزه‌ها

اگر‌ خزه‌ای در شرایط مساعد قرار گیرد در اثر تکثیر رویشی ، انبوهی از پایه‌های خزه را بوجود می‌آورد. که به صورتهای زیر است.

• تکثیر بوسیله پروتونما: از تندش اسپورها ، رشته‌های پروتونما تولید می‌شود. روی رشته‌های پروتونما ، جوانه‌هایی که هر یک از آنها مولد خزه جدیدی است، بوجود می‌آید.
• حالت آپوسپوری: گاهی در مرحله رشد اسپروفیتی خزه ، بخشی از آن جدا شده و بر اثر تندش ، پروتونمای تازه‌ای را ایجاد می‌کند.

ازدیاد رویشی گیاهان گلدار

قلمه زدن

قلمه (Cutting) قسمتی از گیاه است که حاوی جوانه بوده و بعد از جدا کردن از پایه ، در محیط کشت ، ریشه‌دار می‌شود. زمان قلمه گیری در طول سال می‌تواند در میزان ریشه‌زایی قلمه‌ها تاثیر بازی داشته باشد.

خوابانیدن شاخه (Layering)

در این روش شاخه‌های مورد نظر را قبل از جدا کردن از پایه مادر در محیط کشت ، ریشه‌دار نموده و سپس از پایه مادر جدا کرده و به عنوان گیاه جدید مورد استفاده قرار می‌دهند.

پیوند زدن

پیوند عبارت است از اتصال دو قطعه از بافت زنده گیاه بر روی دیگر که منجر به تشکیل یک گیاه مستقل گردد.